ŞEMA TERAPİ NEDİR?

Şema Terapi, bireylerin yaşamlarında tekrar eden ve olumsuz etkiler yaratan düşünce ve davranış kalıplarını anlamak ve değiştirmek için kullanılan bir psikoterapi türüdür.

Şema Terapisi, özellikle kişilik bozuklukları, kronik depresyon veya diğer karmaşık psikolojik sorunları olan bireyler için etkili olabilir.

Terapide, "şemalar" adı verilen derinlemesine inançlar veya yaşam kalıpları üzerinde çalışılır.

ŞEMA TERAPİNİN İŞLEVİ NEDİR?

Şema terapisi, bireylerin olumsuz yaşantıları ve inançları anlamalarına, bunlarla başa çıkmalarına ve daha işlevsel düşünce ve davranış kalıpları geliştirmelerine yardımcı olmayı amaçlar. Temel işlevleri şunlardır:

1. Tanımlama: İlk adımda, terapist ve birey, olumsuz şemaları ve bunların günlük yaşam ve ilişkiler üzerindeki etkisini tanımlar.

2. Kökenin Anlaşılması: Terapist, bu şemaların nereden geldiğini ve nasıl oluştuğunu anlamaya yardımcı olur, genellikle çocukluk ve gençlik dönemlerine odaklanır.

3. Farkındalık ve Anlayış: Birey, olumsuz şemaların farkına varır ve bunları anlamaya başlar, bu da değişim için ilk adımdır.

4. Sorgulama ve Değiştirme: Birey, mevcut şemaları sorgular ve onları daha işlevsel olanlarla değiştirmek için stratejiler geliştirir.

5. Yeni Davranışlar ve Deneyimler: Terapi sürecinde, birey yeni ve daha sağlıklı davranışlar denemeye teşvik edilir, böylece olumsuz şemalar yerine daha olumlu olanlar geliştirilir.

6. Destek ve Takip: Terapist, bireyin bu yeni düşünce ve davranış kalıplarını günlük yaşamına nasıl uygulayabileceğini görmesine yardımcı olur ve süreci destekler.

Bu işlevler, bireyin kendisi ve diğerleri ile olan ilişkilerini daha sağlıklı bir şekilde yönetmesine ve genel yaşam kalitesini artırmasına yardımcı olabilir.

ŞEMALARI BİLMEK KİŞİYE VE İLİŞKİYE NE KAZANDIRIR?

1. Farkındalık: Şemaların ne olduğunu ve nasıl oluştuğunu anlama.

2. Kişisel şemalarınızı tanımlamak ve bu şemaların günlük yaşamınızı ve ilişkilerinizi nasıl etkilediğini anlamak.

3. Değişim Stratejileri: Olumsuz şemaları fark etmek ve onları değiştirecek yollar bulmak.

4. Duygusal Düzenleme: Şemalara bağlı olarak tetiklenen duygusal tepkileri yönetme becerileri.

5. İlişkiler: Şemaların kişisel ve romantik ilişkiler üzerindeki etkisini anlama ve bu konuda daha sağlıklı seçimler yapabilme.

• Şema terapi bireylerin olumsuz şemalarını fark etmelerine ve bu şemaları daha işlevsel olanlarla değiştirmelerine yardımcı olmayı amaçlar.
• Bu süreç, bireyin daha mutlu, daha sağlıklı ve daha tatmin edici bir yaşam sürmesine katkı sağlar.
• Şema terapisi, bireylerin çocukluklarından kaynaklanan olumsuz şemalarını anlamalarına ve değiştirmelerine yardımcı olmayı amaçlayan bir terapi türüdür.
• Bu tür bir terapi, kötü bir evliliği "kurtarabilecek" bir garanti sağlamaz, ancak çiftler arasındaki anlayışı ve iletişimi iyileştirmeye yardımcı olur.

ŞEMALAR NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ?

Şemalar, insanların dünyayı nasıl algıladıklarını ve yorumladıklarını belirleyen zihinsel çerçevelerdir. Bu şemalar, genellikle çocukluk ve gençlik dönemlerinde oluşur ve bireylerin ilişkiler, kendileri ve çevreleri hakkındaki temel inançlarını şekillendirir. Olumlu şemalar, sağlıklı ve üretken davranışlara yol açabilirken, olumsuz şemalar genellikle işlevsiz düşünce kalıpları ve davranışlar oluşturur.

Şemaların bu kadar önemli olmasının birkaç sebebi vardır:

1. Otomatik Tepkiler: Şemalar, belirli bir durumda nasıl tepki vereceğimizi hızlı bir şekilde belirlememize yardımcı olur.

2. İlişkiler: Partnerler, arkadaşlar veya aile üyeleriyle olan ilişkilerimizi büyük ölçüde etkiler.

3. Duygusal Sağlık: Olumsuz şemalar, anksiyete, depresyon ve diğer duygusal sorunlara yol açabilir.

4. Kişisel Gelişim: Olumlu şemalar, özgüven ve başarı hissini teşvik edebilir, olumsuz şemalar ise kişisel gelişimi engelleyebilir.

Bu nedenlerle, olumsuz şemaları anlamak ve üzerinde çalışmak, bireylerin ve çiftlerin daha sağlıklı ve tatmin edici yaşamlar sürmelerine yardımcı olabilir.

ŞEMALAR NASIL ÖĞRENİLİR?

Şemalar genellikle çocukluk ve gençlik dönemlerinde, aile, toplum, kültür ve kişisel deneyimler aracılığıyla öğrenilir. İşte birkaç yol:

1. Ebeveynler ve Bakıcılar: İlk yıllarda, ebeveynlerin veya bakıcıların tutumları, çocuğun dünyayı ve kendisini nasıl göreceğini büyük ölçüde etkiler.

2. Sosyal Çevre: Arkadaşlar, öğretmenler ve diğer yetişkinler de şemaların oluşumunda rol oynarlar.

3. Medya ve Kültür: Televizyon, internet, kitaplar ve diğer kültürel unsurlar da şemaları etkileyebilir.

4. Kişisel Deneyimler: Pozitif ya da negatif yaşantılar, belirli şemaların güçlenmesine veya zayıflamasına yol açabilir.

5. Yorumlama: Bireyler, yaşadıkları olayları kendi şemalarına göre yorumlarlar, bu da mevcut şemaların pekişmesine veya yeni şemaların oluşmasına neden olabilir.

Bu şemalar bir kez oluştuktan sonra, bireyler genellikle onları sorgulamadan kabul eder ve otomatik olarak kullanır. Ancak, terapi veya kişisel farkındalık çalışmaları sayesinde, bu şemaların farkına varıp değiştirilebileceği de mümkündür. 

ŞEMALAR NASIL DEĞİŞİR?

Şemaların değiştirilmesi genellikle uzun bir süreç gerektirir ve profesyonel yardım almak çoğu zaman yararlı olabilir. İşte şemaları değiştirmek için birkaç yol:

1. Farkındalık: İlk adım, mevcut şemaların farkına varmaktır. Terapistler, kişisel günlükler veya kendini gözlemleme, bu konuda yardımcı olabilir.

2. Anlayış: Şemanın nereden geldiğini anlamak, onu değiştirmek için motivasyon sağlayabilir.

3. Zorlama ve Sorgulama: Olumsuz şemaları sorgulamak ve gerçekliği ile uyumlu olup olmadığını değerlendirmek önemlidir.

4. Yeni Deneyimler: Olumsuz şemalara meydan okuyan yeni ve olumlu deneyimler kazanmak, şemaları değiştirmeye yardımcı olabilir.

5. Küçük Adımlar: Şemaların değişmesi genellikle zaman alır, bu yüzden küçük, yönetilebilir hedefler belirlemek faydalıdır.

6. Terapi: Şema terapisi, bilişsel davranışçı terapi (CBT) veya diğer psikoterapötik yaklaşımlar, şemalar üzerinde çalışmak için etkili olabilir.

7. Sosyal Destek: Aile üyeleri, arkadaşlar ve mentorlar, olumlu şemaların güçlenmesine yardımcı olabilir.

8. Kendini Takip: Değişiklikler üzerinde düzenli olarak düşünmek ve ilerlemeyi takip etmek, süreci kolaylaştırabilir.

9. Uygulama ve Tekrar: Yeni şemaların yerleşebilmesi için sürekli uygulama ve tekrar gereklidir.

Bu değişiklikler kolay değildir ve genellikle profesyonel rehberlik gerektirir. Ancak, şemaları değiştirmek, daha sağlıklı düşünce kalıpları ve davranışlar geliştirmek için çok değerli olabilir

EVLİLİKTE ŞEMALAR NASIL ORTAYA ÇIKAR?

Evlilikte şemalar genellikle çiftler arasındaki etkileşimlerde ve çözülmemiş sorunlarda açıkça görülebilir. Örneğin, bir kişinin “yetersizlik” şeması varsa, bu şema evlilikte de aktive olabilir. Diyelim ki bu kişi, partneri tarafından yapılan küçük bir eleştiriye aşırı tepki gösteriyor. Eleştiriyi, değersiz veya sevilmeye layık olmadığına dair genel bir yargı olarak algılayabilir.

Bu tür bir reaksiyon, partnerinde bir “cezalandırma” şemasını tetikleyebilir. Yani, eleştiri yaptığı için kendini suçlu hissedebilir ve bu da onun savunmaya geçmesine veya soğuk davranmasına neden olabilir. İşte böylece, her iki tarafın da şemaları bir döngü oluşturur ve çift arasındaki iletişim ve duygusal bağ daha da bozulabilir.

Bu tür döngülerin farkına varmak ve anlamak, evlilikteki sorunların daha etkili bir şekilde ele alınabilmesi için ilk adım olabilir. Şemaları değiştirmek ve daha sağlıklı etkileşim kalıpları oluşturmak için terapi veya danışmanlık almak genellikle yararlıdır.

Şema terapi ilişkiye ve çiftlere ne fayda sağlar?

Şema terapi, çiftlerin birbirlerinin derinlemesine duygusal ihtiyaçlarını ve şemalarını anlamalarına yardımcı olabilir. Örneğin, bir eşin "terk edilme" şeması varsa, bu kişi eşinin kısa bir iş gezisine gitmesini bile aşırı endişe ve korkuyla karşılayabilir. Diğer eş, bu tepkiyi anlayamayabilir ve gereksiz bir dramaya yol açtığına inanabilir.

Şema terapisinde, terk edilme şeması olan eş, bu duygusal tepkisinin kökenini anlamaya ve bu şemayı nasıl yöneteceğini öğrenmeye çalışır. Diğer yandan, partneri de eşinin bu korkusunu daha derinlemesine anlamayı ve buna nasıl daha duyarlı bir şekilde yanıt vereceğini öğrenir.

Bu tür bir anlayış ve çalışma, çiftin birbirlerine daha duyarlı olmalarını sağlar ve yıkıcı döngüleri kırabilir. Ayrıca, daha sağlıklı iletişim yolları oluşturmayı ve olumsuz şemaları olumlu etkileşimlere dönüştürmeyi kolaylaştırabilir. Bu sayede, çiftler daha derin bir duygusal bağ ve daha sağlıklı bir ilişki geliştirebilirler.